Kinh tế lượng không gian_bài tổng quan

Bài viết này được trích từ bài nghiên cứu: Liên kết vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Điểm nhấn trong việc hình thành các kỹ thuật phân tích kinh tế lượng dưới ảnh hưởng của không gian/liên kết không gian là các nghiên cứu của LeSage và các cộng sự (2007,2008, 2009) không chỉ khái lược các phương pháp ước lượng, kiểm định các mô hình phát triển kinh tế liên quan đến đến tác động mang tính lan tỏa, liên kết theo không gian.

Theo đó, các mô hình mang tính liên kết theo không gian có thể phân loại thành 3 mô hình:
- liên kết sai số (SEM)
- liên kết không gian dựa trên biến phụ thuộc (SAR)
- liên kết không gian cả biến phụ thuộc cũng như biến độc lập (SDM).

Với một mô hình liên kết không gian tổng thể như mô hình SDM về sự phát triển kinh tế của các tỉnh (Y) như sau:

Y_i = r W Y_i+ X_i b₁ + W X_i b₂ + e

Y_i: là biến phụ thuộc, trong bài nghiên cứu này, nhóm tác giả sử dụng biến giá trị sản xuất công nghiệp của địa phương theo đầu người.

W: là ma trận tương quan giữa các vị trí của các địa phương xét trên tính lân cận

X_i: là các biến độc lập, tùy theo từng mô hình phân tích: mô hình kiểm nghiệm mối liên kết và mô hình phân tích các nhân tố tác động đến sản xuất công nghiệp ở các địa phương.

Độ lớn trong mức độ liên kết phát triển công nghiệp giữa các địa phương bao gồm:

(1)  Vị trí của địa phương trong không gian vùng

(2)  Mức độ kết nối giữa các địa phương trong vùng.

(3)  Độ mạnh của tính liên kết vùng

(4)  Tác động của các yếu tố (biến số) khác.

Trong đó, vấn đề (1) và (2) được nhóm tác giả thực hiện xây dựng ma trận tương quan (W) dựa trên vị trí địa lý của các địa phương trong vùng; vấn đề (3) được nhóm tác giả sử dụng kiểm định dựa trên mô hình liên kết không gian Durbin (SDM), vấn đề (4) được nhóm tác giả phân tích thông qua ước lượng tác động trực tiếp, gián tiếp và tổng hợp của các biến số thúc đẩy tăng trưởng sản xuất công nghiệp.

Bên cạnh đó, mô hình SDM là một trường hợp kiểm định tính liên kết giữa các địa phương một cách tổng quát trong nghiên cứu, theo Elhorst (2010), có 2 giả thuyết kiểm định phải thực hiện để xác nhận mối liên kết theo không gian:

H₀: q = 0 (1) và H₀: q+ r*b = 0 (2)

Trong đó, b là hệ số hồi quy ước lượng của các biến độc lập, q là hệ số hồi quy của biến độ trễ theo không gian của các biến độc lập, r là hệ số độ trễ theo không gian của biến phục thuộc trong mô hình.

Giả thuyết (1) nhằm kiểm định mô hình SDM có thể đơn giản hóa bằng mô hình SAR, giả thuyết (2) nhằm kiểm định mô hình SDM có thể đơn giản hóa bằng mô hình SEM. Nếu cả 2 giả thuyết này đều bị bác bỏ thì mô hình SDM là phù hợp nhất để ước lượng dữ liệu.

Các kỳ vọng về tính liên kết ví dụ trong trường hợp này là liên kết trong phát triển công nghiệp giữa các địa phương, thì hệ số này là dương (r >0) và có ý nghĩa thống kê, điều này hàm ý rằng, sự phát triển công nghiệp của mỗi địa phương đều có ảnh hưởng tích cực đến các địa phương lân cận.

Mô hình kinh tế lượng không gian có 2 điểm lợi thế có thể so sánh cần chú trọng:
(1) Mang tính thực tiễn theo các lý thuyết trong kinh tế học, đặc biệt là kinh tế phát triển hay các chủ đề kinh tế học khác như di cư, thương mại,...
(2) Xác định được các tác động trực tiếp, gián tiếp của các biến số trong mô hình ước lượng, đặc biệt là các ảnh hưởng không gian.